రాజ్యసభ & దాని విధులు

రాజ్య సభ

రాజ్యసభ (RS) భారత పార్లమెంటు ఎగువ సభ. 250 మంది సభ్యులకు సభ్యత్వం పరిమితం చేయబడింది. సభ్యులు ఆరు సంవత్సరాల కాలవ్యవధిలో ఉంటారు, ప్రతి రెండేళ్లకోసారి మూడవ వంతు సభ్యులు పదవీ విరమణ చేస్తారు. రాజ్యసభ నిరంతర సమావేశాలలో సమావేశమవుతుంది మరియు పార్లమెంటు దిగువ సభ అయిన లోక్ సభ వలె కాకుండా రద్దుకు లోబడి ఉండదు. భారత ఉప రాష్ట్రపతి (ప్రస్తుతం, వెంకైయ్య నాయుడు) రాజ్యసభ ఎక్స్-అఫిషియో ఛైర్మన్, దాని సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహిస్తారు. RS సభ్యుల నుండి ఎన్నికైన డిప్యూటీ ఛైర్మన్, చైర్మన్ లేనప్పుడు బాధ్యత వహిస్తాడు. రాజ్యసభ మొదటి సమావేశాన్ని 13 మే 1952 న నిర్వహించబడినది.

లీడర్ ఆఫ్ హౌస్

ఛైర్మన్ (భారత వైస్ ప్రెసిడెంట్) & డిప్యూటీ ఛైర్మన్ కాకుండా, లీడర్ ఆఫ్ హౌస్ కూడా ఉంది. అది కేబినెట్ మంత్రి – PM అతను సభలో సభ్యుడు లేదా మరొక నామినేటెడ్ మంత్రి.

రాజ్యసభ సభ్యత్వానికి అర్హతలు

(a) భారతదేశ పౌరుడై ఉండాలి,

(బి) 30 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉండాలి,

(సి) కేంద్రం లేదా స్థానిక సంస్థ లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల కింద లాభదాయకమైన కార్యాలయాల లో ఉండకూడదు.&

(డి) ఎప్పటికప్పుడు పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా నిర్దేశించబడిన అన్ని ఇతర అర్హతలు కలిగి ఉండాలి.

రాజ్యసభ అధికారాలు

ఇది ద్రవ్య బిల్లు కాకుండా అన్ని బిల్లులకు సంబంధించి లోక్ సభతో సహ-సమాన అధికారాన్ని పొందుతుంది. మనీ బిల్లుల విషయంలో, రాజ్యసభకు ఎలాంటి అధికారాలు లేవు.

రాజ్యసభ యొక్క ప్రత్యేక విధులు

రాజ్యసభ, ఆర్టికల్ 249 ప్రకారం, జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా, రాష్ట్ర జాబితాలోని అంశాలపై చట్టాలు చేయమని పార్లమెంటును కోరుతూ మూడింట రెండు వంతుల ఓట్ల ప్రత్యేక మెజారిటీ ద్వారా ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించవచ్చు. ఈ తీర్మానం పార్లమెంట్ నుండి తగిన దృష్టిని ఆకర్షిస్తుంది.ఈ తీర్మానం ఒక సంవత్సరానికి మాత్రమే చెల్లుబాటు అవుతుంది, అయితే దీనిని మరో సంవత్సరం పరంగా మరింత పొడిగించవచ్చు. రెండవది, జాతీయ ప్రయోజనాల కోసం ప్రత్యేక మెజారిటీ మద్దతు ఉన్న తీర్మానాలను ఆమోదించడం ద్వారా ఆల్ ఇండియా సర్వీసులను రూపొందించడానికి రాజ్యసభ చర్యలు తీసుకోవచ్చు. మూడవది, ఉపరాష్ట్రపతి తొలగింపు కోసం ఒక తీర్మానాన్ని ప్రారంభించే ప్రత్యేక హక్కు రాజ్యసభకు ఉంది. ఇది రాజ్యసభ యొక్క ప్రత్యేక హక్కుగా మారుతుంది, ఎందుకంటే వైస్ ప్రెసిడెంట్ దాని ఛైర్మన్‌గా ఉంటాడు

పార్లమెంటుకు సంబంధించిన విభిన్న నిబంధనలు

A) పార్లమెంట్లోని ప్రతి సభను ఎప్పటికప్పుడు చర్చ కొరకు సమావేశపరచమని రాష్ట్రపతికి పిలుపునిచ్చుట,పార్లమెంట్ యొక్క రెండు సమావేశాల మధ్య గరిష్ట అంతరం ఆరు నెలల కంటే ఎక్కువ ఉండకూడదు.మరో మాటలో చెప్పాలంటే, పార్లమెంటు సంవత్సరానికి కనీసం రెండుసార్లు సమావేశం కావాలి.

సాధారణంగా సంవత్సరంలో మూడు సమావేశాలు ఉంటాయి: బడ్జెట్ సమావేశాలు (ఫిబ్రవరి నుండి మే); వర్షకాల సమావేశాలు (జూలై నుండి సెప్టెంబర్); మరియు శీతకాల సమావేశాలు (నవంబర్ నుండి డిసెంబర్).

ఒక సభను వాయిదా వేయడం & కొత్త సమావేశంలో దాని పునః సమీకరణ మధ్య కాలాన్ని ‘విరామ సమయం’ అంటారు.

B) ఆర్టికల్ 108 ప్రకారం ఉమ్మడి సమావేశం, పార్లమెంటు ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి ఒక నిబంధన ఉంది.

లోక్ సభ స్పీకర్ ఉభయ సభలకు అధ్యక్షత వహిస్తారు [ఆర్టికల్.118 (4)].

భారత పార్లమెంటు చరిత్రలో పార్లమెంట్ ఉమ్మడి సమావేశాలు జరిగిన మూడు సందర్భాలు మాత్రమే ఉన్నాయి. అవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

(i) మే 1961 లో, వరకట్న నిషేధ బిల్లు కొరకు,1959.

(ii) మే 1978 లో బ్యాంకింగ్ సేవల కమిషన్ కోసం.

(iii) 2002 లో POTA (ఉగ్రవాద నిరోధక చట్టం) కొరకు.

పార్లమెంటు సభ్యుల అనర్హతకు కారణాలు

పార్లమెంటు సభ్యుల అనర్హతకు ఐదు కారణాలు ఉన్నాయి.

ఆర్టికల్ 102 (1) (a): పార్లమెంట్ సభ్యుడు అనర్హులుగా ఉండకూడదని చట్టం ద్వారా ప్రకటించబడిన కార్యాలయం మినహా రాష్ట్రంలోని ఏదైనా లాభదాయకమైన కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉన్నట్లయితే, పార్లమెంటు సభ్యుడు హౌస్ సభ్యుడిగా అనర్హులు.

ఆర్టికల్ 102 (1) (b): పార్లమెంటు సభ్యుడు తెలివి తక్కువవాడు అని న్యాయస్థానం ద్వారా ప్రకటించబడినట్లయితే అప్పుడు అనర్హులు.

ఆర్టికల్ 102 (1) (c): అతను కోర్టు ద్వారా తీసినట్లయితే అనర్హుడు.

ఆర్టికల్ 102 (1) (d): అతను భారతదేశ పౌరుడు కానట్లయితే లేదా ఒక విదేశీ రాష్ట్ర పౌరసత్వం పొందినట్లయితే లేదా ఏదైనా విదేశీ రాష్ట్రానికి విధేయత కలిగి ఉన్నట్లయితే అనర్హుడు.

ఆర్టికల్ 102 (2): ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టం (పదవ షెడ్యూల్) ప్రకారం ఒక వ్యక్తి పార్లమెంటు సభ్యుడిగా అనర్హుడిగా ప్రకటించబడతాడు.

పార్లమెంటులో శాసన విధానాలు ఎలా ఉంటాయి?

పార్లమెంటు ఉభయ సభలలో శాసన విధానాలు ఒకేలా ఉంటుంది. ప్రతి బిల్లు ప్రతి సభలో ఒకే దశ ద్వారా పాస్ కావాలి. ఒక బిల్లు అనేది చట్టానికి సంబంధించిన ప్రతిపాదన & ఇది సక్రమంగా అమలు చేయబడినప్పుడు చట్టం అవుతుంది.

పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టిన బిల్లులు రెండు రకాలు: పబ్లిక్ బిల్లులు & ప్రైవేట్ బిల్లులు (ప్రభుత్వ బిల్లులు & ప్రైవేట్ సభ్యుల బిల్లులు అని కూడా అంటారు).

రెండూ ఒకే సాధారణ విధానం ద్వారా నిర్వహించబడుతాయి & ఈ ప్రభుత్వ & ప్రైవేట్ బిల్లులు వివిధ అంశాలలో విభిన్నంగా ఉంటాయి.