రాష్ట్రపతి కార్యనిర్వాహక అధికారాలు & ఉపరాష్ట్రపతి

రాష్ట్రపతి యొక్క కార్యనిర్వాహక అధికారాలు

అధ్యక్షుడి కార్యనిర్వాహక అధికారాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉంటాయి:

రాష్ట్రపతి ప్రధానిని నియమిస్తారు, తరువాత రాష్ట్రపతి మంత్రుల మండలిలోని ఇతర సభ్యులను నియమిస్తారు, ప్రధాని సలహా మేరకు వారికి శాఖలను కేటాయిస్తారు.

అనేక రకాల నియామకాలు చేయాల్సిన బాధ్యత రాష్ట్రపతిపై ఉంటుంది. వీటిలో: రాష్ట్రాల గవర్నర్లు / ప్రధాన న్యాయమూర్తులు, భారత సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టుల ఇతర న్యాయమూర్తులు / అటార్నీ జనరల్ / ది కంప్ట్రోలర్ & ఆడిటర్ జనరల్ / చీఫ్ ఎలక్షన్ కమిషనర్ & ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లు / ఛైర్మన్ & యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ యొక్క ఇతర సభ్యులు / ఇతర దేశాలకు అంబాసిడర్లు & హైకమిషనర్లు.

రాష్ట్రపతి భారత సాయుధ దళాల కమాండర్ ఇన్ చీఫ్.

న్యాయ అధికారాలు

రాష్ట్రపతి ప్రధాన న్యాయమూర్తి సలహా మేరకు కేంద్ర న్యాయవ్యవస్థ ప్రధాన న్యాయమూర్తి, ఇతర న్యాయమూర్తులను నియమిస్తారు.

పార్లమెంటు ఉభయ సభలు తీర్మానాలు చేస్తేనే, అక్కడ ఉన్న సభ్యులలో మూడింట రెండు వంతుల మంది ఆ మేరకు తీర్మానాలు ఆమోదించినట్లయితే రాష్ట్రపతి న్యాయమూర్తులను తొలగిస్తారు .

క్షమాభిక్ష ఇచ్చే హక్కు రాష్ట్రపతి కి ఉంటుంది.

మంత్రిత్వ అధికారాలు – అధ్యక్షుడి తరపున అన్ని అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలు & చర్చలు జరిగాయి. ఏదేమైనా, ఆచరణలో, ఇటువంటి చర్చలు సాధారణంగా ప్రధాని తన మంత్రివర్గంతో (ముఖ్యంగా విదేశాంగ మంత్రి) నిర్వహిస్తారు.

సైనిక అధికారాలు – భారతదేశం యొక్క రక్షణ దళాలకు సుప్రీం కమాండర్ రాష్ట్రపతి. పార్లమెంటు ఆమోదానికి లోబడి రాష్ట్రపతి యుద్ధాన్ని ప్రకటించవచ్చు లేదా శాంతితో ముగించవచ్చు. అన్ని ముఖ్యమైన ఒప్పందాలు అధ్యక్షుడి పేరిట చేయబడతాయి.

అత్యవసర అధికారాలు – రాష్ట్రపతి జాతీయ, రాష్ట్ర మరియు ఆర్థిక అను మూడు రకాల అత్యవసర అధికారాలను ప్రకటించవచ్చు.

ఆర్థిక అధికారాలు

అధ్యక్షుడి సిఫార్సు చేసిన తర్వాతే అన్ని డబ్బు బిల్లులు పార్లమెంటులో ఆమోదించబడుతాయి .

రాష్ట్రపతి ప్రతి ఐదేళ్లకు ఒకసారి ఫైనాన్స్ కమిషన్ ను నియమిస్తాడు.

ఉపరాష్ట్రపతి కి కావాల్సిన అర్హతలు

35 సంవత్సరాలు పూర్తి చేసిన భారత పౌరుడై ఉండాలి
కౌన్సిల్ ఆఫ్ స్టేట్స్ (రాజ్యసభ) సభ్యునిగా ఎన్నికలకు అర్హత కలిగి ఉండాలి.
భారత ప్రభుత్వం లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం లేదా ఏదైనా సబార్డినేట్ స్థానిక అథారిటీ కింద ఏదైనా లాభదాయక మైన పదవిని కలిగి ఉండాలి.

ఉపరాష్ట్రపతి తొలగింపు

ఉపరాష్ట్రపతిని తొలగించడం – లోక్ సభ లో సాధారణ మెజారిటీతో (50% ఓటింగ్ సభ్యులు) హాజరై, సంపూర్ణ మెజారిటీతో (మొత్తం సభ్యులలో 50% కంటే ఎక్కువ) ఆమోదించిన రాజ్యసభ తీర్మానం ద్వారా ఉప రాష్ట్రపతిని తొలగించవచ్చని రాజ్యాంగం పేర్కొంది.

ఉపరాష్ట్రపతి యొక్క అధికారాలు మరియు విధులు

అతను రాజ్యసభ మాజీ అఫీషియో చైర్మన్ గా వ్యవహరిస్తాడు. ఈ హోదాలో ఆయన అధికారాలు, విధులు లోక్ సభ స్పీకర్ మాదిరిగానే ఉంటాయి.
రాజీనామా, తొలగింపు, మరణం లేదా ఇతరత్రా కారణాలతో రాష్ట్రపతి కార్యాలయంలో ఖాళీ ఏర్పడినప్పుడు ఆయన రాష్ట్రపతిగా వ్యవహరిస్తారు. అతను గరిష్టంగా ఆరు నెలల పాటు మాత్రమే అధ్యక్షుడిగా వ్యవహరించగలడు, ఆలోపు కొత్త రాష్ట్రపతిని ఎన్నుకోవలసి ఉంటుంది. ఇంకా, అధ్యక్షుడు గైర్హాజరు, అనారోగ్యం లేదా మరే ఇతర కారణాల వల్ల తన విధులను నిర్వర్తించలేకపోయినప్పుడు, రాష్ట్రపతి తన కార్యాలయాన్ని తిరిగి ప్రారంభించే వరకు ఉపరాష్ట్రపతి తన విధులను నిర్వర్తిస్తాడు.
రాష్ట్రపతిగా వ్యవహరించేటప్పుడు లేదా రాష్ట్రపతి విధులను నిర్వర్తించేటప్పుడు, ఉపరాష్ట్రపతి రాజ్యసభ ఛైర్మన్ కార్యాలయం యొక్క విధులను నిర్వర్తించరు. ఈ కాలంలో, ఆ విధులను రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్మన్ నిర్వహిస్తారు.
మరణం, రాజీనామా, తొలగింపు మొదలైన కారణాల వల్ల రాష్ట్రపతి మరియు ఉపరాష్ట్రపతి కార్యాలయాలు ఖాళీగా ఉంటే, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి లేదా ఆయన లేనప్పుడు సుప్రీంకోర్టు సీనియర్ న్యాయమూర్తి రాష్ట్రపతిగా వ్యవహరిస్తారు.
మొదటిసారి, జూన్ 1960 లో డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ సోవియట్ యూనియన్‌కు 15 రోజుల పర్యటన సందర్భంగా, అప్పటి ఉపరాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాధాకృష్ణన్ రాష్ట్రపతిగా వ్యవహరించారు.
మొదటిసారి, 1969 లో, రాష్ట్రపతి డాక్టర్ జాకీర్ హుస్సేన్ మరణించినప్పుడు & ఉపరాష్ట్రపతి వి.వి. గిరి రాజీనామా చేశారు, ప్రధాన న్యాయమూర్తి ఎండి. హిదయతుల్లా రాష్ట్రపతి గా వ్యవహరించారు.